W lutym tematyka szkoleń w ramach projektu "Obywatel 3 D" dotyczy kwestii związanych z zaangażowaniem mieszkańców gminy w sprawy lokalne.

W jaki sposób możemy wpływać na funkcjonowanie naszych społeczności lokalnych?

Każdy z nas jest członkiem jakiejś społeczności – wioski, miasteczka, miasta. Pomiędzy jakością życia w poszczególnych polskich gminach często jest duża przepaść: w jednych żyje się łatwiej, w drugich trudniej. W niektórych gminach kwitnie życie kulturalne, dzieci mają bogatą ofertę na wartościowe spędzanie wolnego czasu, osoby starsze mają dobrą infrastrukturę zdrowotną – łatwiejszy dostęp do lekarza, spotkania dla seniorów, w innych gminach nie ma nic albo jest oferta w bardzo ograniczonym wymiarze. Generalnie w pewnych gminach żyje się prościej, przyjemniej, a w innych trudniej. Tak jak jest duża różnica w ramach jednego województwa pomiędzy szkołami - jakością uczenia, wynikami na testach, tak również jest duża różnica pomiędzy gminami – poziomem zadowolenia mieszkańców, dostępem do transportu zbiorowego, poziomem zamożności mieszkańców, poziomem przedsiębiorczości – ilością firm etc.

Od czego może to zależeć? Na pewno w dużej mierze od gospodarności władz gminy, od ich zaangażowania w działania na rzecz mieszkańców, umiejętności pozyskiwania środków zewnętrznych np. z Unii Europejskiej. Ale w bardzo dużej mierze jakość życia w gminie zależy od aktywności obywatelskiej poszczególnych mieszkańców. Każdy z nas może bowiem wpływać na to, jak rozwiązywane są problemy w danej gminie. Pomysłów na działania są tysiące. W każdym mieście, miasteczku, wiosce można zrealizować bardzo dużo cennych inicjatyw rozwiązujących lokalne problemy. W tych gminach, w których poziom partycypacji obywatelskiej jest wysoki i mieszkańcy angażują się w sprawy lokalne, jakość życia jest dużo wyższa niż w tych gminach, w którym mieszkańcy nie chcą zajmować się sprawami społecznymi. Można stwierdzić, iż jakość funkcjonowania społeczności lokalnej i jakość życia w danej społeczności jest wprost proporcjonalna do poziomu partycypacji obywatelskiej.

Czym jest partycypacja obywatelska?

Z zagadnieniem zaangażowania obywateli nieodłącznie związane jest hasło partycypacji. Jak najprościej wyjaśnić co to jest partycypacja obywatelska?

Na stronie projektu Decydujmy razem tak zdefiniowano partycypację:

Partycypacja to mniej lub bardziej bezpośrednie uczestnictwo obywateli w życiu społecznym, publicznym i politycznym.

Na stronie Urzędu Miasta Lublin jest następująca definicja:

Partycypacja to współdecydowanie o sprawach ważnych dla miejsca, w którym żyjemy. To zaangażowanie w życie społeczne, publiczne i polityczne. Partycypacja to udział mieszkańców w podejmowanych przez władze decyzjach.

Na stronie Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia czytamy:

...partycypacja, czyli uczestnictwo. To sposób na aktywne branie udziału w wydarzeniach, które nas dotyczą. Możliwość zabierania głosu, uczestniczenia ludzi w działaniach i decyzjach.
...obywatelska, czyli dotycząca nas jako obywateli. To taki rodzaj partycypacji, który opiera się na komunikacji z władzą. Skupia się na wzajemnym wspieraniu władzy oraz obywateli we wspólnym podejmowaniu decyzji.

Wikipedia daje natomiast taką definicję:

Partycypacja obywatelska – zespół działań i metod uczestnictwa obywateli w określaniu i rozwiązywaniu własnych problemów. Podstawą partycypacji jest uznanie legalności wybranej demokratycznie władzy i partnerstwo władz z grupami i organizacjami mieszkańców. Opiera się ona również na założeniu, że udział obywateli w zarządzaniu demokratycznym państwem nie powinien być ograniczony wyłącznie do udziału w wyborach.

Fundacja Wspomagania Wsi tak definiuje partycypację:

Partycypacja to:

• aktywny udział mieszkańców gminy w istotnych dla niej, jej mieszkańców lub określonych grup społecznych sprawach
• to włączanie społeczności lokalnej w procesy powstawania dokumentów planistycznych i podejmowania kluczowych decyzji.

Definicji partycypacji są setki, najważniejsze, aby zapamiętać, iż partycypacja to współuczestnictwo, współudział.

Aby w naszej "małej Ojczyźnie" żyło się dobrze, musimy – my mieszkańcy, współuczestniczyć w rozwiązywaniu problemów, mieć współudział w podejmowaniu ważnych dla gminy decyzji.

Formy partycypacji obywateli

Na portalu decydujmyrazem.pl spotkałam się z najbardziej trafnym podziałem form partycypacji:

Pierwszy rodzaj to partycypacja społeczna, która oznacza samoorganizowanie się członków danej społeczności w celu wspólnego decydowania i wdrażania rozwiązań określonych problemów.
Ten rodzaj partycypacji wiąże się z powoływaniem przez mieszkańców grup obywatelskich, organizacji pozarządowych oraz z zaangażowaniem wolontarystycznym.

Drugi rodzaj partycypacji to partycypacja publiczna, czyli angażowanie mieszkańców w działania struktur i instytucji demokratycznego państwa. W ramach partycypacji publlicznej wyróżnia się natomiast:

a. aktywność publiczną. Na aktywność publiczną składają się działania inicjowane przez obywateli – i przez nich kontrolowane – po to by wpłynąć na decyzje podejmowane przez przedstawicieli władz publicznych lub wyborców. Do form aktywności publicznej należą m.in.:

• lobbowanie,
• protest,
• nieposłuszeństwo obywatelskie,
• edukacja publiczna
• rzecznictwo.

b, angażowanie obywateli jako kategoria partycypacji publicznej obejmuje działania inicjowane i kontrolowane przez władze publiczne w toku wypełniania ich statutowych zadań administracyjnych lub zarządczych. Zasadniczym celem tych działań jest doskonalenie procesu decyzyjnego i jakości świadczonych usług publicznych tak, by zapewnić wokół nich możliwy konsensus oraz wsparcie i przychylność obywateli. Zazwyczaj wchodzący tu w grę typ aktywności określa się terminem konsultacji społecznych

c. partycypacja wyborcza obejmuje działania niezbędne, aby nominować kandydatów i wybrać spośród nich, używając języka teorii demokracji, reprezentantów demos do sprawowania funkcji decyzyjnych/kompetencji władczych w strukturach władzy różnych szczebli. Innymi słowy to rodzaj uczestnictwa obywateli niezbędny dla funkcjonowania systemu demokracji przedstawicielskiej.

d. partycypacja obligatoryjna

to te formy aktywności obywateli, które prawo uznaje za przymusowe – bowiem stanowią one wsparcie władz publicznych, niezbędne dla wypełniania przez nie ich statutowych funkcji i zadań. Przede wszystkim chodzi tu o obowiązkowe płacenie podatków, które są podstawowym wkładem, jaki wnosi obywatel w funkcjonowanie wspólnoty politycznej, której jest członkiem. Drugim przejawem partycypacji obligatoryjnej jest ława przysięgłych – instytucja kluczowa dla amerykańskiego systemu sądownictwa; w pewnym zakresie polskim odpowiednikiem byłaby tu instytucja ławników sądowych." (Informacje ze strony decydujmyrazem.pl)

Możliwości zaangażowania mieszkańców w kreowanie rzeczywistości lokalnej jest coraz więcej. Coraz częstsze są bowiem konsultacje społeczne prowadzone przez urzędy w ramach których konsultowane są różnorodne kwestie np. program współpracy z organizacjami, strategia wspierania rodzin w gminie, pomysł zagospodarowania danej przestrzeni. Często wydaje nam się, że przecież moja obecność niczego nie zmieni, urzędnicy i tak zrobią po swojemu. To nieprawda. Im mieszkańcy gminy są aktywniejsi tym bardziej władze i organy instytucji publicznych muszą uwzględniać ich opinie. Nie bójmy się uczestnictwa w procesach konsultacyjnych. Nie bójmy się zaangażowania wolontarystycznego w różnorodne działania w naszej gminie. Aktywność mieszkańców gminy to jej potencjał. Władze mają naprawdę zazwyczaj dobrą wolę, żeby rządzić tak, aby mieszkańcom żyło się dobrze. Tylko czasami nie wiedzą jakie potrzeby mają mieszkańcy, jakie pomysły na rozwiązanie lokalnych problemów. Nie bójmy się władzy, tylko informujmy ją o tym co myślimy, jakie mamy rozwiązania, jakie potrzeby. Postarajmy się przełamać niechęć do aktywności społecznej, a zobaczymy, że efekty naszego zaangażowania przyjdą w postaci lepszej atmosfery współpracy z władzami, i lepszej jakości życia w gminie.

Projekt "Obywatel 3 D" współfinansowany jest przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej.